Tháp Chăm Bình Định

Tháp Chăm Bình Định là một dạng kiến trúc đặc trưng của người Chăm Pa, sinh sống chủ yếu ở khu vực từ miền Trung đến Nam Việt Nam. Tháp Chăm được xây dựng từ thế kỷ VII đến thế kỷ XV. Trong ngôn ngữ Chăm, các tháp Champa này được gọi là kalan, có nghĩa là lăng. Những ngôi tháp này được xây dựng bởi các vị vua Chăm với mục đích thờ phụng các vị thần. Khi văn hóa Ấn Độ Giáo lan rộng vào vùng Chăm Pa, thần Shiva được người dân Chăm Pa tôn thờ như là vị thần cao cả nhất.

Các vị thần được thờ phụng có thể là thần Shiva (vị thần hủy diệt và tái tạo, được coi là vị thần toàn năng), Ganesha (thần voi đầu người)… hoặc thậm chí là các vị Phật, tuỳ thuộc vào lòng tin và sự kính mộ của từng vị vua trong các triều đại khác nhau.

Xem thêm:

• Thuê xe du lịch Đà Nẵng
• Thuê xe tự lái Đà Nẵng

Tháp Chăm có hình dạng hình chóp, thường được xây bằng gạch chùm và được trang trí bằng các hoa văn và hình khắc biểu tượng cho văn hóa và tôn giáo Chăm. Cấu trúc của tháp thường bao gồm các cột xoay quanh một trụ chính, mỗi cột có mái vuông hoặc mái tháp nhỏ. Một số tháp còn có cửa và ốp đá.

Tháp Chăm không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo mà còn thể hiện sự tôn trọng và niềm trọng thể của người Chăm đối với vua chúa và các nhân vật quyền lực trong xã hội. Đây là biểu tượng quan trọng của văn hóa và lịch sử người Chăm, là điểm thu hút du khách đến tham quan và khám phá.

1. Phong cách kiến trúc của người Chăm Pa.

Kiến trúc của người Chăm Pa có đặc điểm riêng biệt và độc đáo. Với lịch sử lâu dài và ảnh hưởng từ văn hóa Hindu và Chăm Pa, phong cách kiến trúc của họ đã trở thành một phần quan trọng trong di sản văn hóa Việt Nam.

Các công trình kiến trúc của người Chăm Pa thường được xây dựng từ gạch, đá, gỗ và các vật liệu tự nhiên khác. Kiến trúc này thường có những đường cong uốn lượn, tạo ra hình dạng đặc trưng cho các ngôi đền, tháp Chăm Pa. Các ngôi đền Chăm Pa thường có hình dạng chữ nhật hoặc trụ tròn và có nhiều tầng khác nhau. Những chi tiết nhỏ như kỹ thuật cắt xẻ gỗ, khắc đục, trang trí bằng nghệ thuật gốm sứ và đá cũng rất quan trọng trong phong cách kiến trúc này.

Các ngôi đền Chăm Pa thường được xây dựng trên những ngọn đồi cao, tạo ra một cảnh quan đẹp và có tính phòng thủ cao. Kiến trúc của người Chăm Pa rất cẩn thận và tinh tế trong việc sử dụng vật liệu cũng như hòa mình với môi trường xung quanh.

Phong cách kiến trúc của người Chăm Pa mang lại cảm giác thư thái, thanh bình và phản ánh sự tôn trọng đối với thiên nhiên và tôn giáo. Các công trình kiến trúc của họ thể hiện sự tinh tế trong thiết kế và lòng kính trọng với văn hóa truyền thống của họ.

2. Bình Định có những cấu trúc kiến ​​trúc Chăm nào?

Ngày nay, các đền Chăm Pa đã trở thành điểm đến du lịch phổ biến, thu hút đông đảo du khách từ cả trong và ngoài nước đến tham quan và khám phá. Phong cách kiến trúc độc đáo của người Chăm Pa đã trở thành một yếu tố quan trọng trong ngành du lịch ở Quy Nhơn. Dưới đây là danh sách các cụm tháp Chăm tại Bình Định.

2.1. THÁP DƯƠNG LONG.

Địa chỉ: 2WXGR+RM, Xã Tây Sơn, Bình Định, Việt Nam.

Tháp Dương Long đã tồn tại hàng trăm năm và trải qua nhiều biến cố lịch sử, nhưng vẫn đứng vững giữa không gian. Điểm đến này thu hút du khách không chỉ bởi kiến trúc độc đáo mà còn là nơi để khám phá và hiểu thêm về lịch sử và văn hóa Chăm Pa xưa.

Tháp Dương Long là một công trình kiến trúc Chăm có lịch sử lâu đời, nổi bật với chiều cao và kiến trúc độc đáo. Các hoa văn và hoạ tiết trên tháp được chạm trổ tỉ mỉ, tạo nên một tác phẩm điêu khắc tinh xảo. Cảnh vật và họa tiết trang trí sống động, kỳ bí.

Cụm tháp bao gồm ba tháp với chiều cao khác nhau, được xây bằng gạch và đá lớn. Tháp Dương Long được xếp hạng là một trong những tháp Chăm đẹp nhất Việt Nam, là di tích quốc gia đặc biệt từ năm 2015.

– Vị trí của Tháp Dương Long và hướng dẫn đường đi.

Tháp Dương Long nằm ở giữa hai làng An Chánh và Vân Tường. Do đó, ngoài tên gọi Dương Long, tháp còn được biết đến với nhiều tên khác như Tháp Bình An, Tháp Vân Trường và Tháp An Chánh.

Để đến tháp Dương Long từ thành phố Quy Nhơn, có thể đi theo 2 hướng:

• Nếu đi theo Quốc lộ 1A, bạn cần đến Sân Bay Phù Cát rồi tiếp tục trên tỉnh lộ 636 khoảng 15km đến xã Tây Bình, rẻ trái đi thêm 3km nữa sẽ đến Tháp Dương Long.
• Hoặc bạn cũng có thể đi theo Quốc Lộ 19 về hướng huyện Tây Sơn. Đến Ngã tư thị trấn Phú Phòng, đoạn Bảo Tàng Quang Trung, sau đó đi đến xã Tây Bình, ở đây bạn sẽ rẻ phải thay vì rẻ trái như khi đi theo Quốc Lộ 1A.
  

– THÁP DƯƠNG LONG ĐỊA ĐIỂM THAM QUAN ĐỘC ĐÁO.

Thật sự, tháp Dương Long là một điểm du lịch hấp dẫn ở Quy Nhơn, cho phép du khách thưởng ngoạn vẻ đẹp cổ kính của kiến trúc Chăm. Với tuổi đời hàng trăm năm, tháp này thật sự mang đến sự huyền bí và lịch sử đáng kinh ngạc. Nếu nhìn từ xa, tháp Dương Long tạo nên một cảnh quan độc đáo, nổi bật giữa cánh đồng lúa xanh mướt, vậy nên đừng bỏ lỡ cơ hội ghé thăm địa điểm du lịch này nhé!

– THAM QUAN BA NHÓM THÁP CHÍNH.

Tháp Dương Long là một cụm kiến trúc bao gồm ba ngọn tháp được xếp theo hướng từ Bắc đến Nam. Tháp Nam cao 33m, tháp giữa cao 39m và tháp Phía Bắc cao 32m. Về quy mô, không có một ngọn tháp Champa nào có thể so sánh với Tháp Dương Long, được coi là ngôi chùa gạch cao nhất ở Đông Nam Á.

• Tháp Nam: Với chiều cao khoảng 33m, tháp này là tòa tháp duy nhất trong cụm tháp được bảo tồn nguyên vẹn. Chân đế của tháp có hình bình đồ vuông, rộng 14m và phần cửa thiết kế nhô ra với chiều cao 0,76m. Tường tháp được xây dựng theo lối bẻ góc giật cấp nhô dần về phía cửa, không có khung giữa và các đường gờ. Phần mái có gờ lượn loe dần ra để chống lấy. Bộ diềm mái bao gồm hai dải đá, với dải chính trang trí bằng hình ảnh đầu voi và sư tử, phía dưới gờ lượn có các chấm tròn nổi kết hợp thành dải trang trí. Khung cửa chính vẫn được làm bằng đá sa thạch, nhưng vòm mặt trước cầu chính và cửa giả trên các mặt Nam và Tây đã sụp đổ. Đỉnh tháp có 4 tầng mái, mỗi mặt được khảm ô phía trên bằng đá.
• Tháp Bắc: Cao khoảng 32m, tháp này là một trong những tháp hư hại nặng nhất trong cụm tháp Dương Long. Hình dáng và kích thước tương tự với Tháp Nam. Trên viền có các hình sư tử và voi được khắc và nối với nhau thành một vòng tròn.
• Tháp Giữa: Tháp này cao hơn đáng kể so với hai tháp khác. Tuy nhiên, phần trang trí không chi tiết như hai tháp bên cạnh. Trên các mặt tường, có 7 trụ ốp không có hoa văn trang trí, đầu trụ hơi nở ra và được gắn với các khối đá, tạo thành nhiều băng giật bậc. Chân đế được ốp kín bằng khối đá sa thạch và có hình vuông.

– THAM QUAN HAI CÔNG TRÌNH ĐÁNG CHÚ Ý.

Ở bên ngoài ba tòa tháp trong quần thể, khu di tích còn chứa hai công trình kiến trúc khác, được xây dựng bằng gạch và nằm ở phía tây. Các công trình này đã được khám phá thông qua các hoạt động khai quật khảo cổ học.

Công trình đầu tiên có hình dạng hình vuông, với một phần lồi ra hình chữ nhật nhỏ hơn ở phía Đông. Kích thước của mặt Đông – Tây là 7.88m, mặt Bắc – Nam là 7.52m, và phần lồi ra ở mặt trước có chiều dài 3.16m (chiều rộng chưa được xác định do hư hỏng nghiêm trọng). Trục chính của công trình này đi qua hành lang nằm giữa tháp giữa và tháp nam.

Công trình thứ hai có hình dạng tương tự công trình thứ nhất, nhưng có kích thước lớn hơn. Mặt Đông – Tây của nó có chiều dài 11.20m, mặt Bắc – Nam dài 9.72m, và phần lồi ra ở mặt trước là khoảng 1.12m. Trục chính của công trình này hướng vào hành lang nằm giữa tháp Bắc và tháp giữa.

2.2. THÁP PHÚ LỐC.

Địa chỉ: X33Q+RQ9, Nhơn Thành, An Nhơn, Bình Định, Việt Nam

Tháp được xây dựng trên một ngọn đồi có độ cao khoảng 80 mét so với mực nước biển và cách thành phố khoảng 25 km. Khi đi qua thôn châu thành xã Nhơn Thành trên đường quốc lộ số 1, ta có thể nhìn thấy tháp rõ ràng. Cho đến nay, người dân đã thường gọi tháp bằng các tên như thốc lốc, phốc lốc, phú lốc, phú lộc mặc dù không hiểu ý nghĩa của những cái tên này.

Trong các tài liệu cổ, tên của tháp cũng được ghi là phước lộc. Các nhà nghiên cứu Pháp đã gọi tháp này là tour dor (tháp vàng) trong các công trình nghiên cứu của họ. Phân tích về kiến trúc, các chuyên gia đã đoán rằng tháp này có niên đại gần giống với tháp cánh tiên, có nghĩa là cũng được xây dựng vào đầu thế kỷ 12. Kích thước của tháp không quá lớn, với mỗi cạnh của hình vuông đo khoảng 9,7 mét. Chiều cao của cả tháp là khoảng 15 mét, nhưng vì nó được xây dựng trên một đồi cao, nó trông có vẻ rất hùng vĩ.

– Vị trí của Tháp Phú Lộc là ở đâu?

Tháp Phú Lốc là một công trình kiến trúc Chăm cổ tọa lạc tại xã Nhơn Thành, thị xã An Nhơn, cách thành phố biển Quy Nhơn 35km về phía bắc. Bộ Văn hóa – Thông tin (hiện nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xếp Tháp Phú Lốc vào danh sách di tích Kiến trúc nghệ thuật quốc gia vào năm 1995.

– ĐẶC ĐIỂM ĐỘC ĐÁO CỦA THÁP PHÚ LỐC.

Các cột đá bao quanh thân tháp thẳng và trơn. Giống như các tháp Chăm Pa khác, tháp Phú Lộc có ba cửa giả và một cửa chính hướng về phía Đông. Vòm cửa hình lưỡi mác cao tới 6m. Trang trí chủ yếu được thấy trên các cửa giả. Các phù điêu trang trí bao quanh phần trên mỗi vòm.

Cửa giả có ba tầng, từ nhỏ dần ở phía trên, tạo thành một hình khối giống như 3 lưỡi mác nhọn xếp nối nhau vươn lên sát mái. Mái tháp có ba tầng, được ngăn cách với phần thân bởi một diềm đá không trang trí.

Tầng mái không còn nguyên vẹn, thu nhỏ dần ở phần trên với các tường được chạm khắc. Hình dáng của mái là một phiên bản thu nhỏ của tháp chính, nhưng các hàng cột ốp dọc có hoa văn xoắn kết dài. Các cửa trên mái tháp giống như những khám thờ, bao quanh phần trên của vòm cửa nhọn được trang trí hoa văn lá lật xoắn đối xứng.

Tháp đứng trên một đồi cao, trông vắng vẻ, nhưng khi đến chân tháp và nhìn ra bốn phía, ta sẽ thấy cảnh đẹp xung quanh. Tại đây, có thể nhìn thấy vùng đồng bằng rộng lớn của hai huyện An Nhơn và Phù Cát.

Vào những năm 1960, khi Quách Tấn viếng thăm vùng đất bình Định nguyên sơ, ông đã thấy sự uy nghi và cao vút của tháp này khi còn nguyên vẹn. Ông viết: “Từ tháp Phốc Lốc đi vào một chặn nữa, lại thấy một chẳng nữa, lại thấy một ngọn tháp thứ hai, cũng cao ngất trời xanh, và cũng nhuộm màu bể dâu như Phốc Lốc. Đứng xa nhìn hai ngọn tháp thật giống hai chiếc sừng tê giác phủ khăn đà. Có người lại bảo giống đôi đũa gắp mây trời qua lại.”

2.3. THÁP CÁNH TIÊN.

Vị trí: Nhơn Hậu, An Nhơn, Bình Định, Việt Nam

Kiến trúc tháp Cánh Tiên là một loại kiến trúc phổ biến trong văn hoá Champa và tiếng Chăm sử dụng thuật ngữ “kalan” để chỉ loại hình này, được dịch sang tiếng Việt là đền thờ. Chức năng chính của kalan, như ý nghĩa của từ, là phục vụ cho các hoạt động tâm linh và lễ nghi tôn giáo. Tuy nhiên, kiến trúc tháp mang tính nghệ thuật cao, là những tác phẩm mà các nghệ nhân trình bày tài năng và sự sáng tạo của mình, do đó ít phụ thuộc vào yêu cầu của lễ nghi tôn giáo. Trong số này, Tháp Cánh Tiên là một công trình đẹp và độc đáo, với thiết kế thanh thoát và bố cục hợp lí.

Tháp Cánh Tiên nằm trên đỉnh gò không quá cao ở trung tâm thành Đồ Bàn, cố đô xưa của Vương quốc Champa, thuộc Thôn Nam An, Thị xã An Nhơn. Trong sách Đại Nam Nhất Thống Chí ghi chép: An Nam cổ tháp ở Thôn Nam An, Huyện Tường Vân, trong thành Đồ Bàn, tục gọi là Tháp Cánh Tiên. Từ vai tháp trở lên, bốn phía đều giống như cánh tiên nên gọiTên ấy. Còn các nhà nghiên cứu pháp thì theo cách riêng của họ, gọi đó là Tour de Cuivre (Tháp Đồng).

– THÁP CÁNH TIÊN NẰM Ở ĐÂU?

Tháp Cánh Tiên tọa lạc tại Xã Nhơn Hậu, Thị Xã An Nhơn, Tỉnh Bình Định, cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 25km về phía tây bắc. Để đến Tháp Cánh Tiên từ trung tâm Quy Nhơn, bạn có thể thuê xe du lịch hoặc xe máy để di chuyển. Bạn sẽ đi theo Quốc lộ 1A hướng bắc, đi qua thị xã An Nhơn (huyện An Nhơn) và đến phường Đập Đá (trước đây là thị trấn Đập Đá). Tại đây, bạn sẽ nhìn thấy biển chỉ dẫn rẽ trái vào đường Huyền Trân Công Chúa để đến Tháp Cánh Tiên, nằm ở ngã ba đường Lê Duẩn và Huyền Trân Công Chúa. Gần đó còn có Chùa Thập Tháp, Thành Hoàng Đế và Lăng mộ Võ Tánh.

– Sự Độc Đáo của Tháp Cánh Tiên.

Tháp cánh tiên là một ví dụ xuất sắc của kiến trúc Bình Định. Thân tháp được thiết kế với 4 cửa vòm nhọn theo 4 hướng, được trang trí hoa văn tinh xảo và phức tạp. Mặc dù chỉ có một cửa chính hướng Đông mở vào bên trong tháp, 3 cửa còn lại chỉ là cửa giả. Tháp cánh tiên là biểu tượng của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Chăm-Pa, được xây dựng lộng lẫy, với chiều cao khoảng 20m.

So với các tháp khác, tháp cánh tiên được chú trọng vào việc trang trí phần đáy tháp một cách tinh xảo. Phần đáy tháp ở Bình Định được xây cao trên một bình diện gần vuông, mỗi bên dài khoảng 10m với các đường giật cấp. Các mặt quanh tháp đều có các trụ cột ốp tường nhô ra hài hòa với kiến trúc tổng thể. Phần ngoại vi của góc tường dưới gốc thân tháp được ốp bằng đá chạm khắc với hoa văn tinh tế, tạo nên vẻ đẹp vững chãi và trang nhã.

Tháp cánh tiên bao gồm 4 tầng, mỗi tầng có 4 tháp góc trang trí, mỗi góc lại có một tầng tháp giả nhỏ, tạo hình dạng lá thuôn dần lên phía trên như những chú chim bay. Vì vẻ dáng này, tháp được liên kết với hình tượng của một thần tiên và được đặt tên là cánh tiên. Đường mái của tháp cũng được làm bằng đá, khắc những hoa văn độc đáo nhô ra làm bộ đỡ cho các tháp góc ở phía trên. Các tảng đá chạm khắc hình đuôi phụng và hình makara được trang trí ở các góc đầu tường, tạo nên vẻ đẹp bí ẩn và huyền bí cho tháp cánh tiên.

2.4. THÁP BÁNH ÍT.

Tháp Bánh Ít, hay còn được gọi là Tháp Bạc, được xây dựng từ cuối thế kỷ 11 đến đầu thế kỷ 12. Tên gọi của tháp đã được lấy cảm hứng từ hình dáng tổng thể giống như một chiếc bánh ít – một loại đặc sản nổi tiếng của Bình Định. Quần thể Tháp Bánh Ít bao gồm 4 tháp: Tháp Đông, Tháp Cổng, Tháp Chính và Tháp Yên Ngựa.

Lịch sử của Tháp Bánh Ít chặt chẽ liên quan đến văn hóa thời kỳ Chăm Pa cổ đại. Do đó, khi bạn tham quan trực tiếp các thiết kế và kiến trúc của tháp, bạn có thể hiểu rõ hơn về phong cách xây dựng trong thời kỳ này. Thông qua việc khám phá Tháp Bánh Ít, bạn sẽ được chiêm ngưỡng những tác phẩm điêu khắc đá tinh xảo, bức tượng sống động, hình ảnh vũ nữ uốn lượn… Mỗi yếu tố về văn hóa và kiến trúc của thời kỳ Chăm Pa cổ đại đều được tái hiện sinh động tại Tháp Bánh Ít. Vì vậy, nếu bạn yêu thích khám phá văn hóa cổ xưa, đây thực sự là một điểm đến du lịch đáng để xem xét.

– HƯỚNG DẪN ĐƯỜNG ĐI ĐẾN THÁP BÁNH ÍT.

Tháp bánh Ít nằm ở vị trí cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 20km, trên một ngọn đồi nhỏ với nhiều nhánh sông kôn chảy qua. Tháp bánh Ít ở Quy Nhơn được bao quanh bởi sắc xanh của đồi núi và cây cối, tạo ra không gian bí ẩn, nổi bật giữa ngọn đồi với diện mạo hùng vĩ, ghi dấu thời gian.

Để đến tháp bánh Ít ở Tuy Phước, Bình Định, bạn có thể đi bằng xe máy hoặc ô tô cá nhân. Con đường rất thuận lợi, mất khoảng 30-45 phút. Ngoài ra, bạn cũng có thể chọn dịch vụ taxi để đến các điểm tham quan. Chi phí taxi ở địa phương này không quá cao.

• Địa chỉ: thôn Đại Lộc, xã Phước Hiệp, Tuy Phước, Bình Định
• Giờ mở cửa: từ 7:00 đến 18:00 hàng ngày
• Giá vé tham quan: 15.000 VNĐ/người.

– Sự Đặc Biệt của Tháp Bánh Ít.

Tháp Cổng với kiến trúc Gopura độc đáo: Tháp cổng là một phần quan trọng của quần thể tháp bánh Ít, cao khoảng 13m và được xây dựng từ gạch đá ong. Tháp có hai cửa thông nhau theo hướng Đông-Tây, tạo nên kiến trúc gopura độc đáo. Vòm cửa tháp có hình dạng mũi giáo với nhiều lớp liên tiếp vút lên phía trên. Thân tháp được chạm khắc với rãnh dọc sâu tạo nên những cột ốp thanh thoát và cao vút.

Tháp chính thờ Shiva theo phong cách Chăm Pa: Tháp chính, nơi thờ phụng Thần Shiva, có kiến trúc đặc trưng của Chăm Pa. Với chiều cao 29,6m, đây là công trình cao nhất trong khu vực. Cấu trúc tháp hình vuông, mỗi cạnh cao khoảng 12m. Tất cả chi tiết kiến trúc toà nhà được thiết kế tỉ mỉ, tạo nên sự hoàn hảo và độc đáo. Cột ốp và các cửa hình mũi lao nhọn, tạo điểm nhấn cho công trình. Tầng mái nhô cao ở các góc tháp tăng thêm sự nổi bật và tinh tế cho kiến trúc. Sự hài hòa về tỷ lệ và vẻ đẹp mạnh mẽ, tinh tế của tháp chính thờ Shiva.

Tháp Hỏa với mái như chiếc yên ngựa: Tháp Hỏa giống như chiếc yên ngựa, là một trong những công trình kiến trúc đặc biệt của quần thể tháp bánh Ít thu hút du khách. Du khách khi đến đây sẽ thấy những cấu trúc kiến trúc độc đáo với nhiều hình dạng khác nhau như con người, thú và chim…

– Ý NGHĨA VĂN HÓA CỦA THÁP BÁNH ÍT.

Tháp bánh Ít, một loại đặc sản nổi tiếng của Bình Định, không chỉ thể hiện giá trị truyền thống của địa phương mà còn thường khiến du khách nhớ mãi món ăn truyền thống này. Điểm đặc biệt của kiến trúc tháp bánh Ít chính là sự kết hợp giữa phong cách thiết kế và xây dựng, mang đậm nét văn hóa Chăm Pa. Cấu trúc gopura, posah, kalan tạo nên vẻ đẹp riêng biệt cho tháp, đồng thời phản ánh tín ngưỡng thờ thần quan trọng của người Chăm Pa xưa. Điều này cũng gia tăng giá trị lịch sử của tháp. Nếu có dịp, du khách không nên bỏ lỡ cơ hội chiêm ngưỡng tòa tháp này với kiến trúc độc đáo.

2.5. THÁP ĐÔI.

Tháp Đôi, còn được biết đến với tên gọi Sri Banoi, là một công trình kiến trúc nổi tiếng. Tháp này được xây dựng vào cuối thế kỉ X và hoàn thành vào đầu thế kỉ XV. Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, đặc biệt là trong thời kỳ chiến tranh, tháp đã bị hủy hoại nặng nề và mất đi vẻ đẹp ban đầu. Tuy nhiên, vào cuối những năm 90, Thành phố Quy Nhơn đã cho phép tu sửa lại tháp bởi các thợ thủ công tài ba.

Nếu bạn đã từng thăm Angkor Wat, bạn sẽ nhận thấy rằng có nhiều điểm tương đồng giữa Tháp Đôi và đền Angkor Wat. Lý do là trong quá trình xây dựng, kiến trúc của người Chăm đã chịu ảnh hưởng từ người Khmer. Cụm tháp chỉ bao gồm hai tòa: tháp lớn và tháp nhỏ, khác với cụm tháp của người Chăm khác có ba tòa. Tháp lớn nằm ở phía bắc với chiều cao ban đầu là 25m, còn tháp nhỏ nằm ở phía nam với chiều cao 23m. Ở mỗi góc tháp được trang trí bằng hình ảnh thần Garuda, một loại chim thần của Ấn Độ, biểu tượng cho sức mạnh của người dân Khmer.

– VỊ TRÍ CỦA THÁP ĐÔI

Tháp Đôi Quy Nhơn nằm tại số địa chỉ trên đường Trần Hưng Đạo, ở phường Đống Đa, thành phố Quy Nhơn. Vị trí của Tháp Đôi rất thuận lợi, gần trung tâm thành phố và dễ dàng di chuyển đến. Để đến Tháp Đôi, bạn có thể chọn xe ô tô hoặc xe khách để di chuyển nhanh chóng và tiện lợi. Nếu muốn thưởng ngoạn cảnh đẹp của thành phố Quy Nhơn, bạn cũng có thể đi bằng xe máy để cảm nhận không khí biển tuyệt vời của thành phố.

Có hai con đường để đến với Tháp Đôi:

• Con đường đầu tiên là từ vòng xoay Võ Nguyên Giáp – Đống Đa – Trần Hưng Đạo, sau đó rẽ vào đường Trần Hưng Đạo và tiếp tục đi thẳng đến ngã ba, rồi rẽ phải sẽ đến Tháp Đôi.
• Con đường thứ hai là từ cầu Đôi, bạn đi thẳng trên quốc lộ 19 hướng vào trung tâm thành phố, sẽ thấy Tháp Đôi nằm ở phía bên trái.

– Sự Đặc Biệt của Tháp Đôi.

Đây là một công trình kiến trúc có diện tích hơn 6000m2, được bao quanh bởi một khuôn viên rộng và bãi cỏ xanh tươi. Nơi đây không chỉ đẹp về mặt thiên nhiên mà còn mang trong mình sự cổ kính và uy nghiêm của một tòa tháp cổ. Chỉ cách trung tâm thành phố khoảng 5-10 phút đi xe, đây là một điểm tham quan tuyệt vời giữa sự hối hả và nhộn nhịp của thành phố.

Tháp Đôi Quy Nhơn, gồm hai tháp chính được xây dựng vào cuối thế kỷ 12 trong thời kỳ Champa và chân Lạp đang trong thời kỳ chiến tranh. Tháp chính ở phía bắc cao 20m, theo phong cách kiến trúc Champa. Bên trong, các chi tiết trên thân và mái tháp được khắc tinh xảo với hoa văn đối xứng. Đặc biệt, có 21 hình vũ nữ được khắc chạm rất tỉ mỉ. Ngoài ra, phần trung tâm của thân và mái tháp cũng được trang trí bằng hình ảnh các tu sĩ ngồi thiền.

Tháp chính ở phía nam cao 18m và có cấu trúc tương tự như tháp chính ở phía bắc. Tuy nhiên, trên mái tháp này không có hình vũ nữ như tháp chính ở phía bắc, thay vào đó là hình ảnh của đàn hươu với 13 con. Mỗi con hươu được chạm khắc rất tỉ mỉ, thể hiện sự cẩn thận và tinh tế trong trang trí kiến trúc của người Chăm.

2.6. THÁP BÌNH LÂM.

Tháp Bình Lâm, còn được gọi là Tháp Thanh Trúc, đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa – kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia từ năm 1993. Nằm tại Bình Định, đây là điểm du lịch nổi tiếng không thua kém các tháp cổ khác trong khu vực. Tháp Bình Lâm có những điểm đặc biệt so với các tháp khác ở Bình Định vì nó được xây dựng trên đồng bằng chứ không phải trên đồi cao như các tháp khác, và được xây dựng hoàn toàn bằng gạch thay vì đá.

Khi đến Tháp Bình Lâm, du khách sẽ được chiêm ngưỡng kiến trúc độc đáo của nó. Tháp có ba tầng, dáng từ từ nhỏ dần về phần trên đỉnh, với cửa chính hướng về phía Đông để đón ánh sáng mặt trời. Các cửa giả ở phía tây và phía nam đã không còn nguyên vẹn, nhưng vẫn giữ lại nét đẹp độc đáo. Mặt tường mái phía tây lưu giữ rõ bức phù điêu hình chim thần garuda. Mái vòm của Tháp Bình Lâm nhọn như mũi giáo chọc trời từ xa, nhưng khi gần, họa tiết và chạm khắc hình các vị thần làm cho tháp trở nên dịu dàng và ôn hòa hơn. Các hoa văn cánh sen nền nã, uốn lượn một cách nghệ thuật tạo khoảng cách giữa thân và mái tháp. Những hoa văn này đánh dấu sự phát triển mới của phong cách tháp Chăm.

Khi du khách đến thăm Bình Định và ghé qua Tháp Bình Lâm, họ sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng các cổ vật như linga bằng đá và tượng garuda, từ đó hiểu thêm về văn hóa Chăm. Các tác phẩm này đang được trưng bày trong khuôn viên chùa Thiên Trúc, không xa Tháp Bình Lâm.

– Vị trí của Tháp Bình Lâm là ở đâu?

Tháp Bình Lâm đặt tại thôn Bình Lâm, xã Phước Hoà, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định có nét độc đáo so với các tháp khác ở Bình Định. Không giống như việc xây dựng trên đồi, tháp Bình Lâm được xây ngay trên đồng bằng, tạo ra sự kết hợp hài hòa với thiên nhiên và vùng lân cận, bao gồm cả cư dân.

– SỰ ĐẶC BIỆT CỦA THÁP BÌNH LÂM.

Tháp Bình Lâm, với chiều cao khoảng 20m, đã chịu ảnh hưởng của thời gian làm hỏng phần trên nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp và sự tôn kính thông qua màu vàng của gạch. Tháp có 3 tầng vuông vức, không quá thấp hay nặng, hài hòa với hai tầng phía trên. Điểm độc đáo ở Tháp Bình Lâm là cửa giả nổi từ giữa mặt tường, tạo cảm giác ảo diệu. Mỗi cửa giả bao gồm ba phần thân nhô ra từ nhỏ đến lớn, trang trí với hình sư tử, hoa lá và áp.

Mặt tường bên ngoài được trang trí bằng hệ thống cột ốp độc lập, không có hoa văn che phủ. Mặc dù không quá lộng lẫy như các tháp khác, Tháp Bình Lâm vẫn thể hiện sức mạnh và độ bền cho kiến trúc, làm nổi bật hình tượng điêu khắc chính. Tháp được xây vào cuối thế kỷ 10 – đầu thế kỷ 11, là sự kết hợp hoàn hảo giữa cấu trúc kiến trúc và trang trí, thuộc phong cách chuyển tiếp giữa Mỹ Sơn A1 và Bình Định.Theo nghiên cứu, Tháp Bình Lâm thuộc khu vực thành phố Bình Lâm, là nơi đóng đầu của triều Chăm khi các vị vua Chăm di chuyển từ Quảng Nam đến Bình Định trước khi xây dựng thành Đồ Bàn. Khi thành Đồ Bàn được xây dựng, Bình Lâm không còn là trung tâm chính trị và hành chính của Chăm Pa.

2.7. THÁP THỦ THIỆN.

Vào ngày 20/1/1995, tháp Thủ Thiện đã được chính phủ công nhận là một di tích kiến trúc nghệ thuật quan trọng từ thế kỷ XII.

– Vị trí của Tháp Thủ Thiên là ở đâu?

Tháp Thủ Thiện là một công trình kiến trúc cổ xưa tại vùng Chăm Pa, nằm ở xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định. Tháp này nằm cách quốc lộ 19 khoảng 1km, giữa những cánh đồng xanh mướt, hoang sơ, không có nhiều dấu vết của du khách. Bên trong tháp chỉ có một bàn thờ nhỏ, cho thấy sự quan tâm và bảo tồn của cư dân địa phương và các nhà nghiên cứu văn hóa, đặc biệt là nghệ thuật Chăm.

Tương tự như các tháp Chăm khác ở khu vực Tây Sơn, Tháp Thủ Thiện chủ yếu thu hút sự quan tâm từ các nhà nghiên cứu văn hóa, đặc biệt là nghệ thuật Chăm, và người dân địa phương. Có lẽ do vẻ đẹp lịch sử và nghệ thuật đặc trưng của nó, tháp Thủ Thiện chưa được khai thác và thu hút du khách từ xa đến tham quan.

– ĐẶC ĐIỂM ĐỘC ĐÁO CỦA THÁP THỦ THIÊN.

Mặc dù tháp Thủ Thiên được cho là có kiến trúc đơn giản nhất so với các tháp Chăm khác, nhưng những phát hiện xung quanh nó đã chứng minh tầm quan trọng của tháp Thủ Thiên đối với tín ngưỡng của người Chăm trong quá khứ. Tháp không được xây dựng trên một ngọn đồi hay vị trí cao mà lại nằm trên một vùng đất phẳng, mang theo những đặc điểm độc đáo của tháp Chăm Bình Định với hình dạng vuông vắn, đế tháp cao, và phần eo tháp được thắt lại. Các cửa và vòm được trang trí với hình mũi lao nhọn, mặc dù bị hư hại nặng nề, trước đây nơi đây đã được sử dụng để thờ cúng và đặt các tượng thần và phù điêu. Nhiều hiện vật như bia đá hoa cương, tượng và phù điêu đã được phát hiện tại đây, chứng tỏ sự thịnh vượng của triều đại Vijaya ở Bình Định.

2.8. THÁP HÒN CHUÔNG.

Tháp Hòn Chuông là một trong 22 điểm di tích tại khu di tích Núi Bà (huyện Phù Cát), được công nhận là di sản cấp quốc gia vào ngày 25/01/1994. Tháp được xây dựng trên đỉnh của một tảng đá nguyên khối lớn, nằm ở phía bắc của dãy núi Bà, với độ cao khoảng 800m so với mặt nước biển. Hiện nay, Tháp Hòn Chuông được coi là ngôi tháp Chăm duy nhất còn tồn tại ở vị trí cao nhất tại Việt Nam.

Về cấu trúc, Tháp Hòn Chuông có hình dáng độc đáo. Phần chân tháp được xây thẳng, sau đó thân tháp dần thon lên đỉnh, và không có bất kỳ hoa văn trang trí nào. Ước lượng kích thước của tháp là cao 7m, mỗi cạnh dài 8m50.

– Vị trí của Tháp Hòn Chuông?

Tháp Hòn Chuông, còn được biết đến với tên gọi Hòn Bà hoặc Bà Chằng, nằm trên đỉnh của ngọn núi Bà, cao 727m. Nó tọa lạc tại thôn Chánh Danh, xã Cát Tài, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Cách thành phố Quy Nhơn khoảng 50 km về phía bắc và cách kinh đô Vijaya khoảng 20 km về phía đông bắc.

– ĐẶC ĐIỂM ĐỘC ĐÁO CỦA THÁP HÒN CHUÔNG.

Tháp Hòn Chuông được xây dựng trên một khối đá to lớn hình quả chuông úp, cao khoảng 49m. Tuy nhiên, không có con đường nào từ chân khối đá lên tháp. Tháp có hình vuông, cạnh chân tháp dài 4m, cửa tháp hướng về phía Đông, ba mặt còn lại được xây kín mà không có cửa giả như các tháp Champa khác. Thân tháp không có gờ và không được trang trí hoa văn hay điêu khắc đá. Đế tháp được lót bằng đá cuội. Ngọn tháp đã bị đổ, chỉ còn lại phần thân tháp cao khoảng 5m. Lòng tháp đã bị đổ và lấp đầy đá gạch.

Gạch sử dụng để xây tháp chủ yếu là loại gạch có kích thước 32cm x 16cm x 6cm, loại gạch phổ biến trong kiến trúc tháp Champa. Đá chỉ được sử dụng ở khung cửa của tháp, dưới chân tháp có nhiều mảnh ngói rơi vãi. Ngói này có kích thước 30cm x 20cm, hình dạng lõm ở giữa, cũng như hai loại ngói vảy có kích thước 10cm và 20cm. Ngoài ra, còn có một số hiện vật đất nung hình sừng bò được sử dụng để trang trí đầu mái của ngôi tháp.